Właściwości lecznicze wody potwierdzone zostały świadectwem nr HU-96/WL-1/2017 z dnia 17.11.2017r. przez uprawnioną jednostkę tj.Państwowy Zakład Higieny – Zakład Tworzyw Uzdrowiskowych w Poznaniu.
Charakterystyka fizyko-chemiczna wody z ujęcia „Dobrowoda G-1” :
swoista woda lecznicza – 1,44 % chlorkowo – siarczanowo - sodowa, siarczkowa, jodkowa w 1 litrze zawiera:
- składniki swoiste:
- związki siarki w postaci S(II) HS-+ H2 S (siarkowodoru) – 58,7 mg
- jodki-2,80 mg
- bromki-8,6 mg
- główne kationy:
- Na+-4 090,00 mg
- K+ -106,00 mg
- Mg2+-352,40 mg
- Ca2+-531,00 mg
- główne aniony:
- Cl-- 6 204,00 mg
- SO4 2-- 2 716,00 mg
- HCO3- - 366,10 mg
- suma rozpuszczonych składników mineralnych : 14 451,27mg
- własności fizyczne wody :
- temperatura – 16,5 oC
- odczyn pH - 7,10
- przewodność elektryczna – 22,3 mS/cm
- zapach: - siarkowodorowy
- smak: - słono-gorzkawy
- kolor naturalny: – bezbarwny
Woda bezpośrednio wydobyta z ujęcia jest klarowna i bezbarwną w której tworzą się perełki gazu (siarkowodoru). Kąpiel z wody siarczkowej po podgrzaniu może mieć barwę od żółto zielonkawej do szarej na wskutek utleniania się żelaza zawartego w wodzie siarczkowej lub lekko mętnawą na skutek utleniania się siarkowodoru do siarki koloidalnej . Wszelkie inne barwy wynikają z zastosowania niewłaściwych materiałów do wykonania instalacji wody siarczkowej lub niewłaściwej technologii przygotowania kąpieli np. podgrzewanie wody do wysokich temperatur, np. kąpiel siarczkowa o barwie ciemno-szarej lub czarnej i jest mętna jest dowodem, że instalacja technologiczna w szczególności ujęcie wody wykonano z materiałów z duża zawartością żelaza. Żelazo poddawane jest korozji biochemicznej zachodzącej w warunkach beztlenowych z udziałem bakterii redukujących siarczany przez co powstaje nierozpuszczalny siarczek żelaza barwy czarnej. Im większe stężenie siarczku żelaza w wodzie tym kolor jest bardziej intensywny. Mętność wody jest dowodem, że woda siarczkowa przed przygotowaniem kąpieli stykała się z powietrzem atmosferycznym przez co siarkowodór utlenił się do siarki tzw. koloidalnej tworzącej w wodzie zawiesinę.
W Sanatorium „Włókniarz” instalacja technologiczna została wykonana z materiałów odpornych na korozję ( rurociągi i zbiorniki wykonano w tworzyw sztucznych a armatura jest wykonana ze staliszlachetnej odpornej na korozję). Zastosowany system technologiczny w pełni zabezpiecza stabilność cech fizyczno – chemicznych wodyleczniczej, nie obniża właściwości leczniczych i nie powoduje intensywnych zmian w barwie wody a zastosowane materiały posiadają atesty higieniczne potwierdzające ich przeznaczenie do przesyłania i magazynowania dla wód do picia.
- profesor kliniki lekarskiej w Krakowie Józef Dietl - w swoim opracowaniu pt . "Uwagi nad zdrojowiskami" z roku 1858 tak pisze o wodach buskich :" Smak wody jej jest słono gorzkawy, zapach podobny do zgniłych jaj […] Zdrój w Busku należy do najsilniejszych gorzko słonych źródeł, siarkę zawierających, mogąc nam najwyborniej zastąpić najskuteczniejsze w tym rodzaju źródła oddalonej zagranicy"[…]
Woda pierwotnie czysta mąci się po zetknięciu z powietrzem atmosferycznym, tworząc osad siarki, węglanu wapnia i węglanu magnezyi powstały. Zmącenie wody jeszcze szybciej postępuje w skutku jej ogrzewania, a do części składowych osadu przybywa nadto siarkan wapnia. Dobrze zakorkowana kilka miesięcy przeźroczystą pozostaje, i zupełnie sposobną do rozsyłania".
WŁAŚCIWOŚCI BALNEOLOGICZNE
Najważniejszym składnikiem wody leczniczej stosowanej do zabiegów leczniczych w Sanatorium Włókniarz jest zdecydowanie siarka, zawarta w wodzie jako jony siarczkowe występujące w postaci siarczków, wielosiarczków i wodorosiarczków. a w szczególności siarkowodoru. Siarka jest nieodłącznym biogenicznym elementem organizmu człowieka, w którym występuje w ilości 100-150g, z tego ok. 1/3 (50g) jest związana z chondroityną, kwasem hialuronowym lub glukozaminami. Dzienna konsumpcja siarki to ok. 2-3g, a jej wchłanianie odbywa się głównie poprzez trawienie protein. Penetracja i absorpcja siarkowodoru do organizmu ma miejsce podczas kąpieli, odbywa się zgodnie z zasadą dyfuzji gazu.
Siarkowodór utlenia się na powierzchni skóry, a siarka przenika do krwioobiegu w postaci siarczanów. Niewchłonięty siarkowodór ulatnia się do atmosfery. Co istotne, siarka znajduje się także we włosach i w tym częściach ciała, które nie są zanurzone w wodzie podczas kąpieli. Pozostaje tam przez kilka tygodni. Siarkowodór z organów wewnętrznych wydalany jest przez organizm głównie przez układ moczowy.
Ponadto swoista woda lecznicza, siarczkowa oprócz aktywnych związków siarki II ( w drugim stopniu utlenienia) posiada mineralizację 1,4 % co powoduje zwiększoną jej aktywność i oddziaływanie na organizm człowieka podczas kąpieli .
Niezwykłe właściwości wody leczniczej ze złoża „Dobrowoda” wynikają z jej składu mineralogicznego. Na podstawie piśmiennictwa balneologicznego należy stwierdzić, że stosowana woda lecznicza do zabiegów w Sanatorium „Włókniarz” posiada właściwości lecznicze wody złożonej i mogą być określone tj. dla dla wód leczniczych prostych:
- chlorkowych, woda lecznicza z ujęcia „Dobrowoda G-1” jest wodą słoną gdzie zawartość chlorku sodu wynosi ok. 11 g/litr wody i zaliczona do wód hipertonicznych przez co zwiększa się intensywność oddziaływania siarki (II) na ogranizm ludzki.
- siarczanowych , ponieważ zawiera jony siarczanowe w postaci m.in. sody glauberskiej (siarczan sodu),
- siarczkowych ze znaczną zawartością siarki (II) H2S i HS- jako podstawowy składnik leczniczy niezwykłej, swoistej wody leczniczej z ujęcia „Dobrowoda G-1”. Związki siarki (II) wchłaniane przez skórę lub podawane per os (doustnie) uczestniczą w reakcjach ogólnoustrojowych, korygując stany chorobowe zwłaszcza w stawach, wpływa korzystnie na metabolizm skóry i tkanek przyległych oraz zmiany chorobowe w tych tkankach.
Działanie lecznicze jest wzmożone wpływem ogólnego stężenia składników mineralnych zawartych w naszej niezwykłej, swoistej wody leczniczej zwłaszcza chlorków , siarczanów i sodu oraz składników swoistych (jodków, bromków i aktywnych związków siarki).
SKUTECZNOŚĆ WÓD SIARCZKOWYCH
Mineralne wody siarczkowe są cennym tworzywem leczniczym uzdrowisk Buska i Solca ponieważ oprócz aktywnych związków siarki II ( w drugim stopniu utlenienia) posiadają mineralizację powyżej 1,2 % co powoduje zwiększoną ich aktywność i oddziaływanie na organizm człowieka podczas kąpieli . Najważniejszymi składnikami tych wód są m.in. jony siarczkowe występujące w postaci siarkowodoru , siarczków, wielosiarczków i wodorosiarczków. Są one wchłaniane podczas kąpieli leczniczej przez skórę oraz drogi oddechowe, wywołując odczyn ogólny polegający na intensyfikacji w organizmie ludzkim procesów osydo -redukcyjnych i wydalania ubocznych produktów przemiany materii.
Skuteczność kąpieli w wodach siarczkowych zależy od:
- koncentracji (ilości) rozpuszczonych aktywnych substancji mineralnych. Poprzez skórę wnikają także do organizmu niezbędne do życia produkty i minerały a podczas kąpieli substancje czynne zawarte w wodzie leczniczej jako jony makro i mikroskładników w tym również i rozpuszczonych gazów leczniczych.
- temperatury kąpieli. Ciepła woda powoduje rozszerzenie się porów skóry przez które przenikają do wnętrza naszego ciała minerały i mikroelementy znajdujące się w wodzie. W miarę podnoszenia się temperatury kąpieli, zwiększa się także wchłanianie siarkowodoru. Optymalna temperatura kąpieli oscyluje pomiędzy 34-38ºC. Wzrost temperatury kąpieli przyspiesza uwalnianie się siarkowodoru z wody do atmosfery.
- czas trwania kąpieli ma wpływ na wchłanianie siarkowodoru i innych substancji mineralnych.
- wartości odczynu pH wody leczniczej stosowanej w kąpieli oraz skóry. W kwaśnym i obojętnym środowisku wody występuje siarkowodór niezdysocjowany, który penetruje skórę skuteczniej niż ten zdysocjowany. Z tego względu odczyn pH w kąpieli siarczkowej nie powinien być zbyt alkaliczny (odczyn pH wody pogrzanej do kąpieli wynosi od 7,1 do 7,4 w zależności od jej temperatury).
- powierzchni skóry zanurzonej w kąpieli.
- ciśnienia hydrostatycznego panującego w dowolnym punkcie wody nieruchomej w kąpieli i
oddziaływującego na organizm ludzki. Ciśnienie panujące w kąpieli zależy od mineralizacji wody leczniczej. Podczas kąpieli w wodzie o mineralizacji powyżej 0,9% następuje m.in. oddawanie wody z organizmu człowieka do wody leczniczej, natomiast w kąpielach o mineralizacji poniżej 0,9% woda z kąpieli jest wchłaniana przez organizm człowieka. Jest to zjawisko osmozy podczas którego następuje wyrównywanie stężeń elektrolitów zawartych w organizmie i wodzie leczniczej.
Działanie miejscowe
- Wody siarczkowe ze względu na swój charakter działają na skórę keratolitycznie, powodując rozmiękczanie i rozluźnienie połączeń między komórkami oraz złuszczanie naskórka. Oprócz tego zachodzi również działanie keratoplastyczne, przyczyniające się do wytwarzania elastycznego i spoistego naskórka.
- W czasie kąpieli pojawia się rumień skóry, ograniczony do powierzchni ciała zanurzonej w wodzie i utrzymuje się od kilku minut do kilku godzin po zakończeniu kąpieli..
- Rozszerzenie światła naczyń zachodzi pod wpływem substancji histaminopodobnych wyzwolonych w skórze przez siarkę, powodując wzrost temperatury skóry oraz tkanek. Tak znaczne rozszerzenie większości naczyń włosowatych powoduje przesunięcie do skóry dużych ilości krwi, co wywołuje nie tylko znaczne zaczerwienienie skóry, ale również zmiany ogólne w postaci obniżenia ciśnienia tętniczego u osób z normalnym i podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi. Czynność serca ulega przyspieszeniu już w 5 minucie kąpieli, lekko narasta aż do jej zakończenia i powraca do wartości wyjściowej około 10 min po zabiegu.
- Po 2-3 kąpielach występuje bardzo często świąd skóry w wyniku podrażnienia niektórych receptorów skórnych, ustępujących po następnych 2-3 kąpielach.
Działanie ogólne.
- Siarka bierze czynny udział w syntezie aminokwasów, składników białek ustrojowych oraz biokatalizatorów wielu przemian. Jest akceptorem i donatorem wodoru w biologicznych procesach oksydo-redukcyjnych. Wzrost procesów oksydacyjnych w komórkach zachodzi przez zwiększenie po kąpielach zawartości we krwi glutationu i kwasu askorbinowego oraz obniżenie poziomu miedzi i podwyższenie poziomu żelaza w surowicy krwi. Wzrasta poziom hemoglobiny oraz zwiększa się ilość czerwonych krwinek. Po cyklu kąpieli obniża się poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi oraz opóźnia się procesy miażdżycowe. Wzrost poziomu przeciwciał poprawia procesy odpornościowe i przyczynia się do poprawy stanu ogólnego, podobnie jak wpływ regulacyjny na przemianę materii.
- Siarka reguluje wiele czynności ustroju. Powoduje min: działanie przeciwzapalne i odczulające poprzez pobudzenie nadnerczy, wpływa na przemianę białek, węglowodanów i tłuszczów oraz zwiększa działanie niektórych hormonów i enzymów, które dla swej aktywności wymagają grup sulfhydrolowych. Wpływa hamująco na czynność tarczycy oraz obniża aktywność esterazy cholinowej.
- W chorobach reumatycznych i zwyrodnieniowych stawów i kręgosłupa oraz w dnie moczanowej występuje zwiększone stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi. U tych chorych po 5-6 kąpielach następuje znaczny spadek kwasu moczowego, wpływając korzystnie na przebieg procesu chorobowego. Zwiększone przyswajanie siarki poprawia stan chrząstek i aparatu więzadłowego stawów. Pod wpływem siarki dochodzi do rozluźnienia przykurczy. Wyrównanie niedoboru siarki, które ma miejsce w chorobach narządu ruchu, wpływa korzystnie na przebieg chorób. Obserwujemy zmniejszenie sztywności i bóli mięśni, zwiększenie zakresów ruchów stawów i zmniejszenie ich bolesności oraz poprawę ogólnej sprawności ruchowej. U kobiet z chorobą reumatoidalną układ endokrynologiczny jest zaburzony, a kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe doprowadzają do normalizacji tych zaburzeń.
- Związki siarki działają odtruwająco przy zatruciach metalami ciężkimi (ołowiem, rtęcią i bizmutem). Siarczki, łącząc się w organiźmie metalami, są wydalane w postaci nierozpuszczalnych soli. Wody siarczkowo-siarkowodorowe są najsilniej działającymi na organizm wodami leczniczymi i mogą częściej niż inne kąpiele wywoływać zwiększony odczyn balneologiczny.
- Wody siarczkowe działają przeciwalergicznie, przeciwbólowo, przeciwgrzybiczno i przeciwpasożytniczo. Działają częściowo bakteriobójczo, czego jednak dotychczas nie potwierdzono w badaniach” in vitro”.
DLACZEGO TAK KRÓTKO
W roku 1858 prof. J.Dietl podczas pobytu w Busku wizytował zakład kąpielowy i pijalnie wody. Swoje spostrzeżenia tak skwitował w swojej książce:
"Oprócz niewłaściwego i szkodliwego zbytniego picia, musimy zarazem najsilniej powstawać przeciw dostrzeganym tutaj długo trwającym i za gorąco branym kąpielom. W ogóle ciepłota kąpieli nie powinna przechodzić + 27 oR” (ok. 34oC ) .
Czas trwania i temperatura kąpieli leczniczej jest ograniczony fizjologią człowieka i stężenia
siarkowodoru w kąpieli przygotowanej z wody siarczkowej.
Siarkowodór jest gazem leczniczym a jednocześnie gazem toksycznym co w trakcie kąpieli mimo wentylacji mechanicznej może spowodować powstanie atmosfery szkodliwej do oddychania. Stężenie siarkowodoru w wodzie przygotowanej do kąpieli powyżej 100 mg/dm3 czyni atmosferę szkodliwą do oddychania, w której po kilku minutach mogą wystąpić objawy zatrucia siarkowodorem. Objawami zatrucia siarkowodorem jest ból głowy, mdłości, odczuwalne bicie serca, wymioty, podrażnienie rogówki, obrzęk powiek, ból oczu, światłowstręt.
Przy dużych stężeniach siarkowodoru ( 100 mg/dm3 i powyżej) woda jest nieprzydatna do kąpieli z powodu często występujących zatruciach siarkowodorem . W niektórych zakładach lecznictwa uzdrowiskowego aby sprostać powyższym wymogom woda lecznicza – siarczkowa jest rozcieńczana wodą wodociągową.
Opracowanie:
Dr n.med. Zdzisław Legwant – spec. neurolog i rehabilitacji medycznej
Mgr inż. Mirosław Zardzewiały – geolog górniczy
.
